22 mei 2019
‘Permanente scheiding? De gedwongen Grieks-Turkse bevolkingsuitwisseling van 1923’

Documentaire: Twice A Stranger. The Treaty of Lausanne, 1923)
​Griekenland, 2014- 51 minuten
locatie: Lipsius, 0.19
​19.30-22.00 uur
De inname van Smyrna en de verwoesting van de stad in september 1922 leidde tot een gigantische vluchtelingenstroom van honderdduizenden Ottomaanse Grieken, die door de nieuwe Turkse machthebbers gesommeerd werden Klein-Azië te verlaten. Na een moeizame reddingsoperatie kwam het merendeel van hen in Athene en Thessaloniki terecht, alwaar hen een moeizaam bestaan wachtte.

De Grieks-Turkse oorlog werd formeel beëindigd met het Verdrag van Lausanne (1923), waarin de territoriale grenzen tussen Griekenland en Turkije werden vastgelegd. De voornaamste en meest ingrijpende bepaling werd echter gevormd door een gedwongen bevolkingsuitwisseling van moslims en christenen, die – ook door de grote machten – gezien werd als enige oplossing ter voorkoming van toekomstige conflicten. Met religie als criterium werden circa 1.5 miljoen orthodoxe Grieken, die al eeuwenlang woonachtig waren in Smyrna, maar ook in het Zwarte Zeegebied en Cappadocië, gedwongen naar Griekenland te verhuizen. Ongeveer 500.000 moslims, met een even lange bewoningsgeschiedenis in Grieks-Macedonië en Thracië, gingen de omgekeerde weg.

​Deze ongekende migratie leidde tot grote politieke, maatschappelijke en sociaaleconomische beroering. Griekenland, met een bevolking van 4 miljoen, kreeg in één klap een bevolkingstoename van meer dan 25% te verwerken, een situatie waar het in een ernstige crisis verkerende land amper op was voorbereid. Het leidde tot een enorme stedelijke transformatie van Athene en Thessaloniki die tegelijkertijd het fundament vormt voor het hedendaagse Griekenland.

De emotionele ontworteling aan beide zijden was enorm. Met een enkele pennenstreek belandden hele families, met achterlating van praktisch al hun bezittingen, in een stad of regio die van hogerhand hun nieuwe vaderland moest worden, maar waarvan ze de taal niet spraken noch de cultuur deelden. Een hartelijke ontvangst wachtte hen evenmin in hun nieuwe thuis, waar ze als over het algemeen als ongewenste ‘indringers’ werden gezien.

​De documentaire laat zien welke impact het Verdrag van Lausanne had op de bewoners van Griekenland en Turkije en schetst aan de hand van persoonlijke verhalen van vluchtelingen en hun nakomelingen een indringend beeld van de menselijke factor achter diplomatieke en geopolitieke beslissingen.

Trailer

Programma

19.30-20.30       
lezing dr. Patrick Gouw
‘Permanente scheiding? De gedwongen Grieks-Turkse bevolkingsuitwisseling’

20.30-20.45       
pauze

20.45-20.50       
inleiding op documentaire

20.50-21.50       
​vertoning ‘Twice a Stranger: the Treaty of Lausanne’