24 april 2019
‘Van Ottomaans Selanik naar Grieks Thessaloniki. De wedergeboorte van een stad (1912-1917)’

Documentaire: The Great Fire of Salonica, 1917. Birth of a City (n.b. première in west-Europa!)
​Griekenland, 2017 - 62 minuten
locatie: Lipsius, 0.19
​19.30-22.00 uur

Onder premier Eleftherios Venizelos werkte Griekenland begin 20e eeuw gestaag aan de realisatie van de ‘Megali Idea’ (‘Grote Idee’) waarbij alle Griekssprekenden op de Balkan en in Anatolië binnen de landsgrenzen zouden worden geïncorporeerd. In 1912 werd daartoe – na slechts een maand oorlogsvoering tegen het Ottomaanse Rijk – Thessaloniki ingelijfd.

Grieken waren in deze stad op dat moment slechts een minderheid. Sefardische joden (sinds 1492) vormden de grootste bevolkingsgroep in wat daarom ook wel ‘het Jeruzalem van de Balkan’ werd genoemd. De aanwezigheid van moslims in Thessaloniki (o.a. geboorteplaats van Mustafa Kemal en andere ‘Jong Turken’) was ook niet onaanzienlijk. Een bewuste politiek van ‘vergrieksing’ volgde.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog koos Griekenland de zijde van de geallieerden, in de hoop op meer territoriaal gewin ten koste van het afbrokkelende Ottomaanse Rijk. De stad vormde in die jaren de uitvalsbasis van het zgn. ‘Leger van de Oriënt’, een troepenmacht van circa 300.000 Franse, Engelse, Russische, Servische en Griekse soldaten die vochten aan het Macedonische front.

In augustus 1917 groeide een klein huisbrandje in de overvolle stad uit tot een verwoestende vlammenzee die 2/3 van Thessaloniki in de as legde. Meer dan 70.000 inwoners (hoofdzakelijk joden) raakten dakloos. De herbouw van de stad werd door de Griekse staat voortvarend ter hand genomen als een kans om het joodse en Ottomaanse (multiculturele) verleden fysiek uit te wissen.
​
De documentaire vertelt – aan de hand van vele gerestaureerde archiefbeelden – het verhaal van de Grote Brand en de wederopbouw, met speciale aandacht voor de Franse architect Ernest Hébrard die Thessaloniki naar westers model moest laten herrijzen als een moderne stad, langs de lijnen van een duidelijk omschreven Griekse identiteit.

Programma

19.30-20.30       
Lezing dr. Patrick Gouw
‘Van Ottomaans Selanik naar Grieks Thessaloniki (1912-1917)’

20.30-20.45       
pauze

20.45-20.50       
inleiding op documentaire

20.50-21.50       
vertoning ‘The Great Fire of Salonica’

Trailer