10 april 2019
‘Grieken en Turken in Klein-Azië. Vreedzame co-existentie en etnisch geweld’

Documentaire: The Sacking of Phocaea, 1914                                                                N.B. Lezing vormt inleiding op hele reeks!
​Griekenland, 2016 - 50 minuten
locatie: Lipsius, 0.19
​19.30-22.00 uur

Introductie

De Balkan-oorlogen (1912-1913) ontmantelden de restanten van Ottomaans Europa en maakten van Thessaloniki een Griekse stad. Het conflict leidde ook – in de jaren daarna, tijdens WOI – tot oplaaiend etnisch geweld tussen orthodoxe christenen (Grieken) en moslims (Turken), hetgeen uiteindelijk culmineerde tijdens de Grieks-Turkse Oorlog (1919-1922) en de verwoesting van Smyrna (1923) door de troepen van Mustafa Kemal (de latere Atatürk, geboren in Thessaloniki!). Die laatste tragische gebeurtenissen staan in Griekenland te boek als de ‘Grote Catastrophe’, het einde van meer dan tweeduizend jaar Griekse aanwezigheid in Klein-Azië, terwijl ze anderzijds de – succesvolle – wordingsgeschiedenis van de moderne Republiek Turkije vormen.

​Het slepende conflict werd uiteindelijk afgesloten met het Verdrag van Lausanne, een gedwongen bevolkingsuitwisseling waarbij circa 1.5 miljoen Griekse orthodoxen zich vanuit Turkije in Griekenland dienden te vestigen, terwijl 500.000 Ottomaanse moslims de omgekeerde weg gingen. Deze grootschalige vluchtelingenstroom had grote sociaal-maatschappelijke gevolgen, m.n. voor Thessaloniki dat haar inwonertal drastisch vergroot zag. De doorwerking van deze gedeelde geschiedenis speelt nog altijd een grote rol in de betrekkingen tussen beide buurlanden.

Documentaire Phocaea

De Balkan-oorlogen (1912-1913) zagen de definitieve ontmanteling van de Ottomaanse territoriale bezittingen in Zuidoost-Europa.  Tegelijkertijd betekende dit conflict het oplaaien van etnische spanningen in het Egeïsch gebied. De Griekse verovering van Thessaloniki en het Macedonische achterland leidde tot de uittocht van tienduizenden tot dan toe daar woonachtige moslims. Zij vluchten voor het toenemende geweld en werden vervolgens gehuisvest op de kusten van Klein-Azië, in de nabijheid van christelijk orthodoxe gemeenschappen. Als reactie werd door de Ottomaanse overheid een beleid van etnische zuivering van niet-moslims ingezet.

​In Phocaea (Foça), een havenstadje ten noorden van Smyrna, werden in juni 1914 aanvallen uitgevoerd door ‘tsetes’, ongeregelde Turkse troepen. De Franse archeoloog Felix Sartiaux voerde die zomer opgravingen uit en was getuige van de plunderingen en moordpartijen. Niet alleen maakte hij foto’s van de gebeurtenissen, maar hij stelde ook zijn huizen open om zoveel mogelijk inwoners te redden en hen per boot te laten ontsnappen naar de Griekse eilanden. In 2005 werd het fotoarchief van Sartiaux teruggevonden en zo kon een vergeten episode uit de roerige oorlogsjaren van een indringend gezicht worden voorzien.

De documentaire vertelt het verhaal van Sartiaux’s optreden en de bevolking van Phocaea.

Programma

19.30-20.30       
Lezing dr. Patrick Gouw
‘Grieken en Turken in Klein-Azië. Vreedzame co-existentie en etnisch geweld ’ (inleiding op gehele reeks

20.30-20.45       
pauze

20.45-20.50       
inleiding op documentaire

20.50-21.50       
vertoning 'The Sacking of Phocaea’ 

Trailer