8 mei 2019
‘Het paradijs verloren? Smyrna en het einde van een kosmopolitische wereld’

Documentaire: Smyrna. The Destruction of a Cosmopolitan City (1900-1922)
​Griekenland, 2012 - 87 minuten
locatie: Lipsius, 0.19
​19.30-22.00 uur

Het einde van de Eerste Wereldoorlog betekende de doodsteek voor het Ottomaanse Rijk, maar zag Griekenland als één van de overwinnaars. Als beloning voor de Griekse steun besloten de ‘Grote Drie’ (VS, Groot-Brittannië en Frankrijk) tijdens de vredesonderhandelingen in Parijs aan premier Venizelos het gedroomde beheer over ‘Ionië’ (de regio rondom Smyrna) te verlenen. Hiermee leek de verwezenlijking van de ‘Megali Idea’ nabij.

Smyrna kende een Griekse aanwezigheid van meer dan tweeduizend jaar en er woonden meer Grieken dan in b.v. Athene. Toch was het vooral een kosmopolitische stad, met ook een aanzienlijke moslimminderheid, Armeniërs en een grote groep ‘Levantijnen’, Europese en Amerikaanse handelsfamilies die in de 17e en 18e eeuw in Smyrna waren neergestreken. Met de aansluiting van het Ottomaanse Rijk op de kapitalistische wereldmarkt en vanwege haar gunstige ligging tussen Oost en West raakte de stad eind negentiende eeuw zeer welvarend, met een rijk cultureel leven en mondaine aanblik.

De landing van Griekse troepen in mei 1919 viel echter samen met de opkomst van de Turkse nationalistische beweging o.l.v. Mustafa Kemal, die zich niet neerlegde bij een nederlaag. Al snel bleken de territoriale ambities van Griekenland in Klein-Azië groter dan haar militaire slagkracht, en groeide het Turkse verzet door talrijke gruwelijkheden die het bezettende leger beging. Afbrokkelende diplomatieke steun van de grootmachten (die hun kaarten zetten op het nieuwe Turkije) deden de verhoudingen kantelen.

​De uiteindelijke terugtocht van het Griekse leger ging gepaard met een grote vluchtelingenstroom van honderdduizenden orthodoxe christenen, die vreesden voor vergeldingsacties door het oprukkende Turkse leger. Allen dromden tezamen in Smyrna, de stad waar de oorlogshandelingen van de voorbije jaren praktisch aan voorbij waren gegaan. Op 9 september 1922 viel de stad, gevolgd door grootschalige plunderingen, moordpartijen en een verwoestende brand die de Armeense, Griekse en Europese wijken compleet vernietigden. Het multiculturele Smyrna was niet meer, het Turkse Izmir kwam ervoor in de plaats.
​
De documentaire biedt een fascinerende inkijk in het kosmopolitische Smyrna en een aangrijpend beeld van de tragische gebeurtenissen rondom deze ‘Klein-Aziatische catastrophe’, waarvan de gevolgen nog altijd doorwerken in de Griekse samenleving.

Programma

19.30-20.15       
Lezing dr. Patrick Gouw
‘Het paradijs verloren? Smyrna en het einde van een kosmopolitische wereld’

20.15-20.30
pauze

20.30-20.35
inleiding op documentaire

20.35-22.00
vertoning ‘Smyrna. Destruction of a Cosmopolitan City’

---

Trailer